Galaxis

Op woensdag 18 december komt Prof. John Heise een lezing geven met als titel “Hubble trouble”. De lezing gaat over de nieuwste metingen en inzichten rond de uitdijing van het heelal.

De uitdijing van het heelal is één van de belangrijkste eigenschappen van het heelal als geheel. Het is ontdekt door Edwin Hubble in 1929 en wordt de Hubble-expansie genoemd. Deze uitdijing kan verklaard worden met behulp van de zwaartekrachtwetten van Einstein en dit wordt “het standaardmodel van de kosmologie” genoemd. Tot voor kort pasten alle waarnemingen en metingen in dit standaardmodel.

De huidige waarnemingen, waaronder ook die van de James Webb Space Telescope JWST, worden steeds nauwkeuriger. Dat leidt tot een spanningsveld met het standaard model, kort samengevat als Hubble trouble.  Er zijn bijvoorbeeld al enige tijd twee verschillende waarden voor de huidige uitdijing, de Hubbleconstante, één berekend uit gegevens van het vroege heelal (uit de kosmische achtergrondstraling) en de ander bepaald uit onze directe omgeving, het recente heelal. Ik leg uit hoe dat kan en wat dit kan betekenen voor ons heelal als geheel.

John Heise werkt sinds 1970 bij SRON (Space Reseach Organization Netherlands). Hij werd in 1999 bijzonder hoogleraar bij de faculteit van Wiskunde, Natuurkunde en Sterrenkunde van de Universiteit Utrecht en doceert actuele onderwerpen uit de natuurkunde, vaak met een sterrenkundige invalshoek. In 2002 was hij een van de winnaars van de Descartes Prijs voor Europese samenwerking.

De lezing vindt plaats in Sociaal Cultureel centrum “De Biechten“, Vincent van Goghlaan 1, 5246 GA Hintham (gemeente ‘s-Hertogenbosch). Lezingen beginnen om 20:00 en eindigen meestal rond 22:15. De entree volwassenen is €7,50 en voor jongeren tot 16 jaar €3,00. Vooraf aanmelden is niet nodig.

update 20/11: Lezing gaat wegens privéomstandigheden van de spreker niet door!

Op woensdag 20 november zal Prof. Rudy Wijnands een lezing komen geven met als titel “Extreme fysica in en rond neutronensterren”.

Neutronensterren zijn zeer compacte sterren. In dit soort sterren is ongeveer anderhalf keer de massa van de zon samengeperst tot een bal met een diameter ter grootte van de stad Amsterdam. Hierdoor is de dichtheid van een neutronenster extreem hoog: een theelepel van een neutronenster weegt op aarde maar liefst tien miljoen ton. Het is onmogelijk dit soort dichtheden op aarde na te bootsen, en daarom is niet goed bekend hoe zulke materie zich gedraagt. Neutronensterren zijn de enige manier om materie onder zulke extreme omstandigheden te bestuderen.

Naast deze zeer hoge dichtheden treden er ook allerlei relativistisch effecten op nabij zo’n neutronenster. Als een neutronenster daarnaast ook nog in een dubbelstersysteem zit, dan kunnen er nog meer extreme verschijnselen worden waargenomen. Zo’n systeem kan bijvoorbeeld enorme hoeveelheden zwaartekrachtstraling uitzenden als deze twee neutronensterren op elkaar botsen en uiteindelijk zullen samensmelten. De spreker zal een overzicht geven van de extreme natuur- en sterrenkundige processen die plaatsvinden in en rond neutronensterren.

Rudy Wijnands studeerde sterrenkunde in Leiden en promoveerde daarna aan de universiteit van Amsterdam. Na een tijd in het buitenland gewerkt te hebben (VS en Schotland) werkt hij sinds 2004 aan de Universiteit van Amsterdam, en sinds 2017 is hij daar hoogleraar. Zijn onderzoek heeft zich altijd geconcentreerd op extreme astrofysische verschijnselen, zoals neutronensterren, zwarte gaten, en exploderende sterren.

De lezing vindt plaats in Sociaal Cultureel centrum “De Biechten“, Vincent van Goghlaan 1, 5246 GA Hintham (gemeente ‘s-Hertogenbosch). Lezingen beginnen om 20:00 en eindigen meestal rond 22:15. De entree volwassenen is €7,50 en voor jongeren tot 16 jaar €3,00.

Op woensdag 16 oktober zal Jordin Janssen een lezing komen geven met als titel: Zwaartekracht en de algemene relativiteitstheorie: Over de meest aantrekkelijke theorie in de natuurkunde.

In deze lezing zal worden beschreven hoe Einsteins theorie een fundamentele verschuiving betekende in ons begrip van zwaartekracht. Waar Newton zwaartekracht beschreef als een kracht tussen objecten, introduceerde Einstein het idee dat massa en energie de ruimtetijd zelf krommen. Deze kromming beïnvloedt de beweging van objecten: in plaats van een kracht die objecten aantrekt, volgen objecten de kromming van de ruimtetijd. Dit verklaart verschijnselen zoals de baan van planeten, de werking van GPS-systemen, en extreme situaties zoals zwarte gaten. Ook de in 2015 voor het eerst gemeten zwaartekrachtsgolven, rimpelingen in de ruimtetijd, bevestigen de algemene relativiteitstheorie. De lezing is een vogelvlucht door de zwaartekracht en laat zien dat dat Einsteins theorie, ondanks haar grote successen, nog altijd onvolledig is en natuurkundigen zelfs een eeuw na haar ontstaan blijft uitdagen.

Jordin Janssen is masterstudent Deeltjes- & Astrofysica aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en momenteel bezig met zijn afstuderen. Zwaartekracht is het onderwerp dat hem altijd het meest heeft aangesproken. Zijn afstudeeronderzoek richt zich daarom ook op de theoretische beschrijving van zwarte gaten.

De lezing vindt plaats in Sociaal Cultureel centrum “De Biechten“, Vincent van Goghlaan 1, 5246 GA Hintham (gemeente ‘s-Hertogenbosch). Lezingen beginnen om 20:00 en eindigen meestal rond 22:15. De entree volwassenen is €7,50 en voor jongeren tot 16 jaar €3,00.

Op woensdag 18 september zal Dr. Ir. Peter Siegmund een lezing komen geven over klimaatverandering.

Door de stijgende hoeveelheid kooldioxide en andere broeikasgassen in de lucht verandert het klimaat. Volgens klimaatmodellen stijgt deze eeuw de wereldgemiddelde temperatuur met 1 tot 4 graden. De afgelopen decennia is de temperatuur wereldwijd geleidelijk toegenomen. Dit komt zeer waarschijnlijk door de uitstoot van broeikasgassen door de mens. Hoe weten we zo zeker dat de waargenomen opwarming geen toevallige variatie in het klimaat is? En waarom denken we het klimaat honderd jaar vooruit te kunnen voorzien terwijl de weersverwachting maar een week of twee vooruit geldt? In deze lezing gaat de spreker in op het klimaat in de afgelopen en komende honderd jaar, zowel wereldwijd als in Nederland, gebruik makend van de meest actuele waarnemingen en verwachtingen van het klimaat.

Dr. Ir. Peter Siegmund is natuurkundige en klimaatexpert bij het KNMI. Hij heeft ruim 35 jaar ervaring met onderzoek op het gebied van klimaat, de atmosfeer, en klimaatverandering.

De lezing vindt plaats in Sociaal Cultureel centrum “De Biechten“, Vincent van Goghlaan 1, 5246 GA Hintham (gemeente ‘s-Hertogenbosch). Lezingen beginnen om 20:00 en eindigen meestal rond 22:15. De entree volwassenen is €7,50 en voor jongeren tot 16 jaar €3,00.