Op woensdag 21 februari zal Drs. Gerard Cornet van SRON een lezing geven over ruimteonderzoek in Nederland, met name over de rol van SRON daarin.

Het wetenschappelijk ruimteonderzoek in Nederland concentreert zich bij het SRON Netherlands Institute for Space Research, een NWO-instituut met twee vestigingen in Utrecht en Groningen. SRON bedenkt, ontwikkelt, bouwt en gebruikt meetinstrumenten voor wetenschappelijk onderzoek in en vanuit de ruimte. SRON kan worden beschouwd als het Nederlandse agentschap voor wetenschappelijk ruimteonderzoek en als thuisbasis voor de deelname aan programma’s van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA.

Nederland heeft zich in het ruimteonderzoek gespecialiseerd op de gebieden hoge energie astrofysica (röntgen/gamma-onderzoek) en lage energie astrofysica (infrarood en submillimeter onderzoek). Vele instrumenten voor astrofysisch onderzoek die door SRON in het verleden zijn gemaakt hebben een plaats gevonden in nationale satellieten (IRAS), bilaterale satellieten (BeppoSAX), ESA-satellieten (EXOSAT, ISO, Herschel) en NASA-satellieten (Gamma-Ray Observatory, Chandra). De gegevens van dit soort missies vormen jarenlang een rijke bron van interessant onderzoek.

De röntgencamera’s aan boord van de Italiaans-Nederlandse satelliet BeppoSAX (operationeel van april 1996 tot april 2002) en een spectrometer voor de ESA-satelliet ISO (operationeel van november 1995 tot april 1998) hebben vele interessante ontdekkingen op hun naam gebracht. Met behulp van de camera’s in BeppoSAX heeft men nauwkeurig de reeds lang bekende gamma-uitbarstingen in het heelal kunnen lokaliseren. De spectrometers in ISO en Herschel hebben diverse moleculen (w.o. van water) kunnen detecteren in het stof en gas rond jonge sterren.

Zeer gevoelige en nauwkeurige spectrometrie in röntgenstraling vanuit het heelal is mogelijk geworden met de spectrometers die gebouwd zijn voor resp. het NASA röntgenobservatorium Chandra (gelanceerd op 23 juli 1999) en het ESA-observatorium XMM-Newton (gelanceerd op 10 december 1999). Beide missies zijn nog operationeel. Nederland heeft inmiddels opnieuw een leidende rol bij de ontwikkeling van een opvolger; ATHENA, te lanceren rond het jaar 2030.

SRON heeft één van de drie instrumenten (HIFI) geleverd aan het Herschel Observatorium dat op 14 mei 2009 werd gelanceerd naar een positie op 1,5 miljoen km van de Aarde en zijn missie succesvol heeft afgerond. Dit is de bekroning van een 15 jaar lange investering in de ontwikkeling van een nieuw type detectoren voor ver-infrarood en submm straling. Een Europees-Japans initiatief (SPICA) is nu voorgedragen voor selectie in de loop van 2018, met een geplande lancering na 2030. Ook hier heeft SRON de leiding genomen in de ontwikkeling van één van de instrumenten (SAFARI).