Galaxis

Update 16 mei 2025: de cursus zit helaas al vol, dus aanmelden is niet meer mogelijk. Wilt u op de hoogte worden gehouden over wanneer we een nieuwe cursus organiseren, stuur dan een mail naar galaxis@galaxis-sterrenkunde.nl.

In september 2025 organiseert Galaxis opnieuw de cursus “introductie in de sterrenkunde”. De cursus staat gepland op 11, 18 en 25 september, elke keer vanaf 20:00 in De Biechten. De cursus wordt gegeven door de voorzitter van Galaxis, Prof. Dr. Paul Koenraad. Hij zal aan de hand van prachtig beeldmateriaal vertellen over o.a. de zon, de planeten, kometen en planetoïden, sterren, zwarte gaten en sterrenstelsels. Voorkennis over sterrenkunde is niet nodig, wel een gezonde dosis enthousiasme. De kosten zijn €25 voor leden van Galaxis en €35 voor niet-leden. U kunt u opgeven voor de cursus door een mail te sturen naar galaxis@galaxis-sterrenkunde.nl. Er zijn slechts 16 plekken, dus wacht niet te lang, de afgelopen jaren zat de cursus altijd erg snel vol!

Kunt u op deze data niet, of bent u geïnteresseerd in een andere cursus (Galaxis organiseert soms ook cursussen voor gevorderden, over wisselende onderwerpen), stuur dan een mail naar galaxis@galaxis-sterrenkunde.nl, dan houden we u op de hoogte over toekomstige cursussen.

In het begin van elk jaar houdt Galaxis altijd zijn jaarvergadering. Omdat we daarmee vaak al snel klaar zijn, vullen we de rest van de avond vaak op een andere manier. Sinds 2023 doen we dan met een quiz over weer- en sterrenkunde, en dat bevalt zo goed dat het een blijvende traditie lijkt te worden. De aanwezige leden krijgen ongeveer 20 meerkeuzevragen voorgeschoteld en beantwoorden die samen in groepjes van 2 of 3. Daarna worden samen de goede antwoorden doorgenomen en besproken. De winnaar mag de quiz van het jaar erop maken! In 2024 wonnen Anne en Max, en die hebben daarom de quiz van dit jaar gemaakt, die door Thea en Frans werd gewonnen.

Voor diegene die dat leuk vinden, hebben we de quizzen plus de antwoorden van 2023, 2024 en 2025 beschikbaar gemaakt als pdf’s (Let op: Het eerste deel van elke pdf bevat de vragen, daarna volgen de antwoorden, dus niet stiekem vooruitbladeren!). De vragen gaan o.a. over het weer (hoe snel valt een regendruppel?), over ruimtevaart (hoeveel motoren heeft Starship?), over sterrenkunde (wat is het Perihelium van een planeet?) maar ook over hele andere zaken (Welke moeder van een beroemd astronoom heeft een eigen Wikipediapagina?).

Op woensdag 16 april komt Joyce van Dalen een lezing geven over zwarte gaten.

Zwarte gaten zijn de meest tot de verbeelding sprekende objecten in het heelal. Ze zijn ook van groot belang voor de structuur en de evolutie van het universum. Deze lezing biedt een overzicht van de belangrijkste concepten rondom zwarte gaten, van hun ontstaan en fundamentele fysische eigenschappen tot hun invloed op ruimte-tijd. Verschillende typen zwarte gaten komen aan bod, van zwarte gaten met de massa van een ster tot de superzware varianten in het centrum van sterrenstelsels. Ook worden de geavanceerde methoden besproken die worden gebruikt om indirect zwarte gaten te ontdekken, zoals gravitatiegolven en elektromagnetische observaties. Uiteraard zal ook de directe waarneming van de schaduw van een zwart gat door de Event Horizon Telescope aan bod komen. Tot slot wordt gekeken naar de recente vooruitgangen in het onderzoek naar zwarte gaten en de openstaande vragen in dit uitdagende onderzoeksgebied.

Joyce van Dalen doet promotieonderzoek in de astrofysica aan de Radboud Universiteit Nijmegen, waar ze ook haar Bachelor en Master in natuur- en sterrenkunde heeft behaald. Tijdens haar master heeft Joyce gewerkt aan röntgendubbelsystemen bestaande uit een grote, zware ster en een compacte zoals een neutronenster of een zwart gat. In haar promotieonderzoek werkt Joyce aan het opvolgen van snelle röntgenflitsen in zichtbaar licht om de bronnen die deze flitsen veroorzaken te karakteriseren. Naast dit onderzoek is Joyce betrokken bij de organisatie van de open sterrenkijkavonden van de Radboud Universiteit, en heeft Joyce publiekslezingen en interviews gegeven.

De lezing vindt plaats in Sociaal Cultureel centrum “De Biechten“, Vincent van Goghlaan 1, 5246 GA Hintham (gemeente ‘s-Hertogenbosch). Lezingen beginnen om 20:00 en eindigen meestal rond 22:15. De entree volwassenen is €7,50 en voor jongeren tot 16 jaar €3,00.

Op woensdag 19 maart zal Prof. Rudy Wijnands een lezing komen geven met als titel “Extreme fysica in en rond neutronensterren”. Deze lezing zou eerst plaatsvinden op 20 november 2024, maar kon toen wegens omstandigheden niet doorgaan.

Neutronensterren zijn zeer compacte sterren. In dit soort sterren is ongeveer anderhalf keer de massa van de zon samengeperst tot een bal met een diameter ter grootte van de stad Amsterdam. Hierdoor is de dichtheid van een neutronenster extreem hoog: een theelepel van een neutronenster weegt op aarde meer dan een miljard ton. Het is onmogelijk dit soort dichtheden op aarde na te bootsen, en daarom is niet goed bekend hoe zulke materie zich gedraagt. Neutronensterren zijn de enige manier om materie onder zulke extreme omstandigheden te bestuderen.

Naast deze zeer hoge dichtheden treden er ook allerlei relativistisch effecten op nabij zo’n neutronenster. Als een neutronenster daarnaast ook nog in een dubbelstersysteem zit, dan kunnen er nog meer extreme verschijnselen worden waargenomen. Zo’n systeem kan bijvoorbeeld enorme hoeveelheden zwaartekrachtstraling uitzenden als deze twee neutronensterren op elkaar botsen en uiteindelijk zullen samensmelten. De spreker zal een overzicht geven van de extreme natuur- en sterrenkundige processen die plaatsvinden in en rond neutronensterren.

Rudy Wijnands studeerde sterrenkunde in Leiden en promoveerde daarna aan de universiteit van Amsterdam. Na een tijd in het buitenland gewerkt te hebben (VS en Schotland) werkt hij sinds 2004 aan de Universiteit van Amsterdam, en sinds 2017 is hij daar hoogleraar. Zijn onderzoek heeft zich altijd geconcentreerd op extreme astrofysische verschijnselen, zoals neutronensterren, zwarte gaten, en exploderende sterren.

De lezing vindt plaats in Sociaal Cultureel centrum “De Biechten“, Vincent van Goghlaan 1, 5246 GA Hintham (gemeente ‘s-Hertogenbosch). Lezingen beginnen om 20:00 en eindigen meestal rond 22:15. De entree volwassenen is €7,50 en voor jongeren tot 16 jaar €3,00.