Op woensdag 19 november komt Felix Betonvil een lezing geven over de grootste telescoop ter wereld, die momenteel in aanbouw is in Chili. Hij gaat het vooral hebben over een van instrumenten van de telescoop: METIS.

Momenteel wordt in de Atacama-woestijn in Noord-Chili gebouwd aan de grootste telescoop ter wereld: de Extremely Large Telescope (ELT). Met een spiegeldiameter van bijna 40 meter moet dit ‘grootste oog ter wereld’ scherper en verder het heelal in kijken als nooit te voren. Projectmanager Felix Bettonvil is nauw betrokken bij de bouw van deze gigantische telescoop en verantwoordelijk voor een van de instrumenten: METIS. 

METIS is een infrarood instrument. Het kijkt in golflengten van 2,5 tot 13 micrometer, de zogenaamde L,M- en N-band. In deze golflengten is METIS uitermate geschikt om zowel het koele heelal als stof te onderzoeken. Hieronder vallen objecten in ons eigen zonnestelsel (gasreuzen, planetoïden, kometen), jonge stellaire clusters, gebieden met massieve stervorming, active galactic nucleii (AGNs), geëvolueerde sterren, en het centrum van onze eigen melkweg. Maar wellicht de twee meest belangrijke wetenschappelijke drijfveren voor METIS zijn de studie van exoplaneten en proto-planetaire schijven. METIS kan Jupiter- en Neptunus achtige planeten rond andere sterren karakteriseren, maar ook de aardachtige planeten rond onze allerdichtstbijzijnde sterren, inclusief de compositie van hun atmosfeer. METIS wordt een verlengstuk van ALMA en kan daarbij juist goed de binnenste delen van proto-planetaire schijven vastleggen. METIS vult ook JWST aan, met name waar hele hoge ruimtelijke en spectrale resolutie nodig is.

Om infrarood licht van astronomische objecten goed te kunnen detecteren is het van belang dat het instrument behoorlijk koud is: het hele optisch systeem zit daartoe in een cryostaat die wordt afgekoeld tot ongeveer 70K. METIS is voor een astronomisch instrument immens: het weegt circa 18 ton en is meer dan 7m hoog. Dit geldt overigens voor alle instrumenten voor de ELT, alles is van een nieuwe orde van grootte.

Als alles volgens plan verloopt, komen volgend jaar de eerste onderdelen van METIS gereed. Ze worden dan één voor één naar Nederland verscheept, waar ze in een speciaal voor METIS ongebouwde Integratiehal in het Kamerlingh Onneslaboratorium van de Faculty of Science van de Universiteit Leiden worden samengebouwd, uitgelijnd en uitvoerig getest. Daarna volgt een uitvoerig verificatieprogramma. METIS moet dan in 2029 gereed zijn voor transport per boot naar Chili, waarna de installatie op de telescoop kan beginnen.

Felix C.M. Bettonvil (1966) is een optische-mechanisch ingenieur, gespecialiseerd in de bouw van telescopen en instrumenten daarvoor. Van 1992 tot 2008 was hij verbonden aan het Sterrenkundig Instituut van de Universiteit Utrecht als projectingenieur van de Dutch Open Telescope (DOT) op La Palma. Van 2008 tot 2011 werkte hij als projectleider aan een design studie van de European Solar Telescope met betrekking tot telescoop-mechanica, de toren en koepel en polarimetrische instrumenten. Daarna heeft Felix als project manager gewerkt aan de Nederlandse bijdrage van MATISSE, een interferometrisch instrument voor de VLT telescopen in Paranal, Chili. Andere interesse gebieden zijn meteoren en meteorieten, en het waarnemen en analyseren daarvan.

De lezing vindt plaats in Sociaal Cultureel centrum “De Biechten“, Vincent van Goghlaan 1, 5246 GA Hintham (gemeente ‘s-Hertogenbosch). Lezingen beginnen om 20:00 en eindigen meestal rond 22:00. De entree volwassenen is €7,50 en voor jongeren tot 16 jaar €3,00. Dit kan ter plekke betaald worden, vooraf aanmelden is niet nodig.